احتمالاً حس بویایی از زمان اولین وجود زندهها بر روی زمین شروع شده است، زیرا بوی وجود و مشکلات بینی دارای اهمیت زیادی برای بقای انسانها و دیگر موجودات زنده بوده است.
اما تاریخچه دقیق آغاز حس بویایی به دوران پیش از تاریخ بازمیگردد و نمیتوان به طور دقیق آن را مشخص کرد.
حس بویایی انسان از طریق بینی انجام میشود. وقتی ذرات بویایی وارد بینی میشوند، آنها به ناحیهای به نام مُخّه وارد میشوند.
در اینجا، سلولهای بویایی واقع در بینی، این ذرات بویایی را شناسایی میکنند و اطلاعات مربوط به بو را به مغز منتقل میکنند.
مغز سپس این اطلاعات را تحلیل کرده و بوی مورد نظر را تشخیص میدهد. این فرآیند باعث ایجاد حس بویایی در انسان میشود.
بینی یکی از اجزای مهم صورت است و دارای اجزای مختلفی میباشد. اجزای اصلی بینی عبارتند از:
بینی خارجی: بخش ظاهری بینی که قابل مشاهده است و شامل غضروفها و بافتهای نرم مانند پوست و بافت زیرین است.
دیوار بینی: بخش داخلی بینی که شامل استخوانها، غضروفها و بافتهای نرم دیگر است. این بخش از بینی شامل دیواره بینی (با استخوانهای بینی) و دیوارههای جانبی (با استخوانهای جانبی بینی) میباشد.
مخاط بینی: دیواره داخلی بینی که پوشش دهنده داخل بینی است و از مخاط تشکیل شده است. این مخاط علاوه بر تولید مخاط، در تصفیه و گرمایش هوا و همچنین حفظ رطوبت بینی نقش دارد.
سازگارها: سازگارها یا پسها، سازهای برجستهای هستند که در داخل بینی قرار دارند و نقش مهمی در تصفیه و گرمایش هوا و همچنین حس بویایی دارند.
مجرای هوایی: بینی شامل مجرای هوایی است که هوا را به داخل بدن میبرد و مجرای هوایی بینی به نازلها و سینوسهای بینی متصل است.
این اجزا با همکاری برای انجام وظایف مختلفی از جمله تصفیه و گرمایش هوا، حس بویایی و حفظ سلامت تنفسی بدن، همکاری میکنند.
کاهش حس بویایی ممکن است نشانهای از مشکلات مختلف در بینی یا سیستم تنفسی باشد. این مشکلات ممکن است شامل عوارض از قبیل عفونتهای بینی، آلرژیها، سرماخوردگی، ضایعات در بینی، پلیپهای بینی، بیماریهای تنفسی مزمن مانند آستم یا برونشیت، آسم، عفونتهای ویروسی مانند COVID-19 و ... میباشد.
همچنین، برخی داروها و مواد شیمیایی میتوانند به موقت یا دائمی کاهش حس بویایی ایجاد کنند. در هر صورت، اگر حس بویایی شما کاهش یافته است، مشورت با پزشک خود برای تشخیص دقیق و درمان مناسب بسیار مهم است.
برای حفظ و بهبود حس بویایی خود، میتوانید اقداماتی انجام دهید از جمله:
بهداشت بینی: شستشوی منظم بینی با آب نمکی میتواند به حفظ سلامت بینی کمک کند.
اجتناب از عوامل تحریککننده: اجتناب از تنفس بوی مواد شیمیایی قوی، دود سیگار و آلودگی هوا میتواند به حفظ حس بویایی کمک کند.
مراقبت از سلامت عمومی: حفظ سلامت بدن و اجتناب از بیماریها و عفونتها میتواند به حفظ حس بویایی کمک کند.
مصرف غذاهای سالم: مصرف مواد غذایی سالم و غنی از ویتامین C و آنتیاکسیدانها میتواند به حفظ حس بویایی کمک کند.
مشاوره پزشکی: در صورت داشتن مشکلات مرتبط با حس بویایی، مشاوره با پزشک متخصص میتواند به تشخیص دقیق و درمان مناسب کمک کند.
همچنین، انجام تستهای بویایی میتواند به شناسایی مشکلات مرتبط با حس بویایی کمک کند.
نشانههای گرفتگی بینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
سرفه مداوم به ویژه شبها
بینی بسته یا بینی گرفته
عطسه مکرر
بیتوجهی یا خستگی
درد سر یا فشار در منطقه بینی و پیشانی
صداهای بینی یا گلویی
احساس گرفتگی و تورم در بینی
افزایش ترشحات بینی، احتمالاً به صورت مخاط سفید یا زرد رنگ
کاهش حس بویایی یا تغییر در طعمها
در صورت داشتن چنین علائمی، مشاوره با پزشک متخصص مانند متخصص گوش و حلق و بینی یا پزشک عمومی میتواند کمک کننده باشد.
ضربه به بینی ممکن است خطرات و مشکلات مختلفی را ایجاد کند، از جمله:
۱. شکستگی بینی: ضربه قوی به بینی میتواند منجر به شکستگی بینی شود که نیاز به درمان جراحی دارد.
۲. خونریزی بینی: ضربه به بینی ممکن است منجر به خونریزی بینی شود که در برخی موارد نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
۳. مشکلات تنفسی: ضربه به بینی ممکن است منجر به بروز مشکلات تنفسی مانند انسداد موقتی مجرای هوایی شود.
۴. تغییر شکل بینی: ضربه به بینی ممکن است منجر به تغییر شکل بینی شود که نیاز به جراحی برای بازسازی آن دارد.
۵. آسیب به بافتهای نرم: ضربه به بینی ممکن است باعث آسیب به بافتهای نرم مانند پوست و بافت زیرین بینی شود.
در صورتی که شما یا کسی دیگر ضربهای به بینی خورده و علائمی از خونریزی شدید، درد شدید، تورم شدید یا مشکلات تنفسی دارید، بهتر است که بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
بینی و حس بویایی ممکن است در بسیاری از بیماریها و مشکلات سلامتی درگیر شود. مهمترین بیماریها و مشکلاتی که میتوانند بینی و حس بویایی را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
عفونتهای بینی: عفونتهای بینی مانند رینیت (التهاب بینی) و سینوزیت (التهاب سینوسهای بینی) میتوانند باعث از بین رفتن حس بویایی یا کاهش آن شوند.
آلرژی: آلرژیهای بینی مانند آلرژی به گرده گیاهان، گربهها، گرد و غبار و ... میتوانند باعث ایجاد التهاب و کاهش حس بویایی شوند.
پلیپهای بینی: پلیپهای بینی که رشد غیر طبیعی بافتها در داخل بینی است، میتواند باعث مسدود شدن مجرای هوایی بینی و کاهش حس بویایی شود.
ضربه یا صدمه به بینی: ضربه یا صدمه به بینی ممکن است باعث خلل در حس بویایی شود.
بیماریهای عصبی: برخی بیماریهای عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و مولتیپل اسکلروز میتوانند باعث کاهش حس بویایی شوند.
عوامل شیمیایی: تماس با عوامل شیمیایی مانند مواد شیمیایی، دخانیات و ... ممکن است باعث آسیب به بافتها و کاهش حس بویایی شود.
هر گونه تغییر در حس بویایی یا مشکلات بینی باید مورد بررسی پزشکی قرار گیرد، زیرا ممکن است نشانهای از مشکلات جدی تنفسی یا عصبی باشد.